< Cultuur
Vestingwerken & Wallen & Grachten
© Copyright 2025 | Albert
Het oudste bericht over het graven van de Steenwijker stadsgracht dateert uit 1413, toen de bisschop daar toestemming voor verleende. Twee berichten uit 1419 melden de
uitvoering ervan; het hele werk heeft ongeveer dertig jaar geduurd. Gelijktijdig daarmee werd ook de stadswal aangelegd. Van 1591-1627 werden acht bolwerken uitgebouwd,
waartoe de stadsgracht verlegd en verbreed werd. In die tijd werd de gracht op peil gehouden door een rosmolen aan de noordwestzijde van de stad. De ophaalbruggen werden
in 1830 vervangen door gemetselde duikers die in 1900 door betonnen werden vervangen. In 1865 werd de gracht aan de noordwestzijde van de stad gedempt. In dit gebied
kwam later de Paardenmarkt. In de periode 1953-2002 was een gedeelte van de Looijersgracht gedempt om als parkeerplaatsje dienst te doen. De oorspronkelijke stadsgracht
had rondom een lengte van ruim 1700 m.
De Schans.
Een in het veld opgeworpen verdedigingswerk van aarden wallen, meestal
in de vorm van een gebastioneerde vier-, vijf- of zeshoek, ook veldschans
genoemd.
Een aantal schansen vindt men terug op de door Johan van den Kornput
getekende kaart (1581), waaronder de Capelleschans en de
Oosterschans.
De naam Grote Woldschans is van recente datum.
Meesstal een vijfhoekige uitbouw van een stadswal. Een bastion
bestaat uit diverse onderdelen. Vanaf de binnenkant gezien, eerst
de keel waarmee het bastion in verbinding staat met de vesting. Bij
de keel bevinden zich meestal de oprillen waarmee toegang wordt
verkregen tot de walgang. Dan het eigenlijke bastion zelf, dat soms
op gelijke hoogte het zogenaamde vol bastion met de courtine
ofwel de omringende vesting hoofdwal ligt. Als het bastion op
gelijke hoogte met het terreplein ligt noemt men dat een hol
bastion. Het bastion is over het algemeen omringd door de
hoofdwal. De zijkanten die grenzen aan de hoofdwal worden
flanken genoemd, vanuit de flanken lopen de facen als een
uitstulpende punt naar de saillant. Als het vestingwerk werd
aangelegd volgens de principes van het Oud-Nederlands
vestingstelsel bevindt zich ten slotte aan de voet van het bastion
ook nog een onderwal.
In de periode tussen 1591 en 1627 werden de vestingwerken van Steenwijk uitgebreid met acht bolwerken. Ze werden niet alle tegelijk aangelegd noch geslecht; enkele bleven
bewaard en zelfs hersteld. Met de wijzers van de klok mee spreekt men van: Noorderbolwerk, Prinsen Bolwerk, Oosterbolwerk, Eekeringe Bolwerk, Jan Snoeks Bolwerk of
Zuiderbolwerk, Heilige Geest Bolwerk, Zwanennest Bolwerk of Wester Bolwerk en Jufferties Bolwerk. De oorspronkelijke betekenis van het woord ‘bolwerk’ is: ‘houten
verschansing’ of ‘beschoeiing’, naar het Duits Bohlwerk’.
In de periode tussen 1591 en 1627 werden de vestingwerken van Steenwijk uitgebreid met acht bolwerken. Ze werden niet alle tegelijk aangelegd noch geslecht; enkele bleven
bewaard en zelfs hersteld. Met de wijzers van de klok mee spreekt men van: Noorderbolwerk, Prinsen Bolwerk, Oosterbolwerk, Eekeringe Bolwerk, Jan Snoeks Bolwerk of
Zuiderbolwerk, Heilige Geest Bolwerk, Zwanennest Bolwerk of Wester Bolwerk en Jufferties Bolwerk. De oorspronkelijke betekenis van het woord ‘bolwerk’ is: ‘houten
verschansing’ of ‘beschoeiing’, naar het Duits Bohlwerk.
Noorderbolwerk.
(vroeger Het Hoge Meintje, soms ook De Vetpot genoemd): het oudste (1597) en grootste bolwerk van Steenwijk. Werd in 1898 deels afgegraven voor de
aanleg van de Nieuwe
Stationsstraat (sinds 1908 H.J. Tromp Meestersstraat) en in 1908 verder afgegraven voor de bouw van de Rijks HBS (thans appartementencomplex De Noordwalhof).
Prinsen Bolwerk.
Aangelegd in 1627 aan de noordoostzijde van de stad, genoemd naar Emanuel 2. Hierop staat nu de Burgemeestersbank, een gemetselde bank in 1940 door de bevolking
geschonken aan burgemeester A.H. Goeman Borgesius bij zijn 25-jarig ambtsjubileum.H
Eekringe Bolwerk.
In 1627 aangelegd bolwerk aan de zuidoostzijde van de stad, in 2000 volledig gereconstrueerd.
Jan Snoeks Bolwerk.
(ook: Zuiderbolwerk, Kleirondeel of Rondeel): In 1627 aangelegd aan de zuidzijde van de stad, in 2000 volledig gereconstrueerd. Het hoogste van de acht bolwerken: 13.20 m
boven NAP.
Heilige Geest Bolwerk.
Aangelegd in 1627 bij de Gasthuispoort aan de zuidwestzijde van de stad, in 1870 afgevlakt.
Zwanennest Bolwerk.
angelegd in 1627 aan de noordwestzijde van de stad. Genoemd naar de daar wonende juffrouw Maria de Gyselaer, weduwe van de in 1645 overleden François van Westerbeek.
Het bolwerk werd in 1829 afgegraven en in 1921 ingericht voor de bouw van de toen nieuwe School B.
Wallen
Stadswal.
De zuidzuidwestelijke stadswal, tussen het Jan Snoeks Bolwerk en het Heilige Geest Bolwerk. Het is de hoogste van de Steenwijker stadswallen, ongeveer 12 m boven NAP.
Molenwal.
De oostzuidoostelijke stadswal, tussen het Ooster Bolwerk en het Eekeringe Bolwerk. Genoemd naar de molens die op beide bolwerken stonden.
Onnawal.
Gedeelte van de stadswal gelegen tussen het Eekeringe- en Zuiderbolwerk.
Noordwal.
(of: Noorderwal): De noordnoordwestelijke stadswal, tussen het Jufferties- en het Noorderbolwerk.
Deze wal werd in 1908 afgegraven voor de bouw van de Rijks HBS. Het pad
langs de stadsgracht (voormalige lijnbaan) werd in 1921 bestraat en kreeg in 1924 de naam Noordersingel
Tot 1829 verkeerde de vesting in nog min of meer oorspronkelijke staat. Toen werden de Wold- en Oosterpoort
afgebroken en volgden ook de wallen. Omstreeks 1840 was de wal aan de noordwestzijde van de stad, vanaf de
Woldpoort, al afgegraven. De wal bij de Onnapoort werd kort na 1855 afgegraven. In 1870 werd het gedeelte
tussen de Gasthuispoort en Woldpoort afgegraven voor woningbouw en aanleg van de Kornputsingel. In 1908
werd de Noordwal afgegraven voor de bouw van de Rijks H.B.S. en in 1921 werd de wal bij de Oosterpoort
afgegraven voor de bouw van het postkantoor. De zuidelijke stadswal en drie bolwerken vormen een
Rijksmonument dat in de periode 1950-1952 werd opgeknapt en beplant met lindebomen. In 1984 werden er van
de 421 bomen veertig omgezaagd en vijftig chirurgisch behandeld. In de periode1997-1999 werd de zuidelijke
stadswal over een lengte van ruim 500 m volledig gereconstrueerd naar de situatie van kort na 1627
.Stadspoorten.
Kort vóór 1395 werd een nieuwe toegang naar het noorden gemaakt, de Steendijk, later Tukseweg genoemd. In
dat kader werd ook de Woldbrug gebouwd en waarschijnlijk ook de Woldpoort als eerste van vier stadspoorten.
De Meyeringepoort (later: Gasthuispoort) werd voor het eerst vermeld in 1412, de Oosterpoort in 1448 en de
Onnapoort zal uit dezelfde periode dateren. In de Spaanse tijd (1582-1592) werden de hoge middeleeuwse
poorten vervangen door minder kwetsbare waldoorgangen. De Onnapoort verdween, maar werd in 1594 weer
opgebouwd. Van genoemde poorten, die alle in de 19e eeuw afgebroken werden, zijn geen gedetailleerde
afbeeldingen bekend, een ets van de Woldpoort uitgezonderd.
Aangelegd in 1627 aan de noordwestzijde van de stad. Genoemd naar de daar wonende juffrouw Maria de
Gyselaer, weduwe van de in 1645 overleden François van Westerbeek. Het bolwerk werd in 1829 afgegraven en in
1921 ingericht voor de bouw van de toen nieuwe School B.
< Cultuur
Vestingwerken & Wallen & Grachten
© Copyright 2025 | Albert
Het oudste bericht over het graven van de Steenwijker
stadsgracht dateert uit 1413, toen de bisschop daar
toestemming voor verleende. Twee berichten uit 1419 melden
de uitvoering ervan; het hele werk heeft ongeveer dertig jaar
geduurd. Gelijktijdig daarmee werd ook de stadswal
aangelegd. Van 1591-1627 werden acht bolwerken
uitgebouwd, waartoe de stadsgracht verlegd en verbreed
werd. In die tijd werd de gracht op peil gehouden door een
rosmolen aan de noordwestzijde van de stad. De
ophaalbruggen werden in 1830 vervangen door gemetselde
duikers die in 1900 door betonnen werden vervangen. In 1865
werd de gracht aan de noordwestzijde van de stad gedempt.
In dit gebied kwam later de Paardenmarkt. In de periode 1953-
2002 was een gedeelte van de Looijersgracht gedempt om als
parkeerplaatsje dienst te doen. De oorspronkelijke
stadsgracht had rondom een lengte van ruim 1700 m.
De Schans.
Een in het veld opgeworpen verdedigingswerk van
aarden wallen, meestal in de vorm van een
gebastioneerde vier-, vijf- of zeshoek, ook veldschans
genoemd.
Een aantal schansen vindt men terug op de door Johan
van den Kornput getekende kaart (1581), waaronder de
Capelleschans en de Oosterschans.
De naam Grote Woldschans is van recente datum.
Meesstal een vijfhoekige uitbouw van een stadswal.
Een bastion bestaat uit diverse onderdelen. Vanaf de
binnenkant gezien, eerst de keel waarmee het bastion
in verbinding staat met de vesting. Bij de keel bevinden
zich meestal de oprillen waarmee toegang wordt
verkregen tot de walgang. Dan het eigenlijke bastion
zelf, dat soms op gelijke hoogte het zogenaamde vol
bastion met de courtine ofwel de omringende vesting
hoofdwal ligt. Als het bastion op gelijke hoogte met het
terreplein ligt noemt men dat een hol bastion. Het
bastion is over het algemeen omringd door de
hoofdwal. De zijkanten die grenzen aan de hoofdwal
worden flanken genoemd, vanuit de flanken lopen de
facen als een uitstulpende punt naar de saillant. Als het
vestingwerk werd aangelegd volgens de principes van
het Oud-Nederlands vestingstelsel bevindt zich ten
slotte aan de voet van het bastion ook nog een
onderwal.
In de periode tussen 1591 en 1627 werden de vestingwerken
van Steenwijk uitgebreid met acht bolwerken. Ze werden niet
alle tegelijk aangelegd noch geslecht; enkele bleven bewaard
en zelfs hersteld. Met de wijzers van de klok mee spreekt men
van: Noorderbolwerk, Prinsen Bolwerk, Oosterbolwerk,
Eekeringe Bolwerk, Jan Snoeks Bolwerk of Zuiderbolwerk,
Heilige Geest Bolwerk, Zwanennest Bolwerk of Wester
Bolwerk en Jufferties Bolwerk. De oorspronkelijke betekenis
van het woord ‘bolwerk’ is: ‘houten verschansing’ of
‘beschoeiing’, naar het Duits Bohlwerk’.
In de periode tussen 1591 en 1627 werden de vestingwerken
van Steenwijk uitgebreid met acht bolwerken. Ze werden niet
alle tegelijk aangelegd noch geslecht; enkele bleven bewaard
en zelfs hersteld. Met de wijzers van de klok mee spreekt men
van: Noorderbolwerk, Prinsen Bolwerk, Oosterbolwerk,
Eekeringe Bolwerk, Jan Snoeks Bolwerk of Zuiderbolwerk,
Heilige Geest Bolwerk, Zwanennest Bolwerk of Wester
Bolwerk en Jufferties Bolwerk. De oorspronkelijke betekenis
van het woord ‘bolwerk’ is: ‘houten verschansing’ of
‘beschoeiing’, naar het Duits Bohlwerk.
Noorderbolwerk.
(vroeger Het Hoge Meintje, soms ook De Vetpot
genoemd): het oudste (1597) en grootste bolwerk van
Steenwijk. Werd in 1898 deels afgegraven voor de
aanleg van de Nieuwe Stationsstraat (sinds 1908 H.J.
Tromp Meestersstraat) en in 1908 verder afgegraven
voor de bouw van de Rijks HBS (thans
appartementencomplex De Noordwalhof).
Prinsen Bolwerk.
Aangelegd in 1627 aan de noordoostzijde van de stad,
genoemd naar Emanuel 2. Hierop staat nu de
Burgemeestersbank, een gemetselde bank in 1940 door
de bevolking geschonken aan burgemeester A.H.
Goeman Borgesius bij zijn 25-jarig ambtsjubileum.H
Eekringe Bolwerk.
In 1627 aangelegd bolwerk aan de zuidoostzijde van de
stad, in 2000 volledig gereconstrueerd.
Jan Snoeks Bolwerk.
(ook: Zuiderbolwerk, Kleirondeel of Rondeel): In 1627
aangelegd aan de zuidzijde van de stad, in 2000 volledig
gereconstrueerd. Het hoogste van de acht bolwerken:
13.20 m boven NAP.
Heilige Geest Bolwerk.
Aangelegd in 1627 bij de Gasthuispoort aan de
zuidwestzijde van de stad, in 1870 afgevlakt.
Zwanennest Bolwerk.
angelegd in 1627 aan de noordwestzijde van de stad.
Genoemd naar de daar wonende juffrouw Maria de
Gyselaer, weduwe van de in 1645 overleden François
van Westerbeek. Het bolwerk werd in 1829 afgegraven
en in 1921 ingericht voor de bouw van de toen nieuwe
School B.
Wallen
Stadswal.
De zuidzuidwestelijke stadswal, tussen het Jan Snoeks
Bolwerk en het Heilige Geest Bolwerk. Het is de hoogste
van de Steenwijker stadswallen, ongeveer 12 m boven
NAP.
Molenwal.
De oostzuidoostelijke stadswal, tussen het Ooster
Bolwerk en het Eekeringe Bolwerk. Genoemd naar de
molens die op beide bolwerken stonden.
Onnawal.
Gedeelte van de stadswal gelegen tussen het Eekeringe-
en Zuiderbolwerk.
Noordwal.
(of: Noorderwal): De noordnoordwestelijke stadswal,
tussen het Jufferties- en het Noorderbolwerk.
Deze wal
werd in 1908 afgegraven voor de bouw van de Rijks
HBS. Het pad langs de stadsgracht (voormalige
lijnbaan) werd in 1921 bestraat en kreeg in 1924 de
naam Noordersingel
Tot 1829 verkeerde de vesting in nog min of meer
oorspronkelijke staat. Toen werden de Wold- en
Oosterpoort afgebroken en volgden ook de wallen.
Omstreeks 1840 was de wal aan de noordwestzijde van
de stad, vanaf de Woldpoort, al afgegraven. De wal bij de
Onnapoort werd kort na 1855 afgegraven. In 1870 werd
het gedeelte tussen de Gasthuispoort en Woldpoort
afgegraven voor woningbouw en aanleg van de
Kornputsingel. In 1908 werd de Noordwal afgegraven
voor de bouw van de Rijks H.B.S. en in 1921 werd de wal
bij de Oosterpoort afgegraven voor de bouw van het
postkantoor. De zuidelijke stadswal en drie bolwerken
vormen een Rijksmonument dat in de periode 1950-
1952 werd opgeknapt en beplant met lindebomen. In
1984 werden er van de 421 bomen veertig omgezaagd
en vijftig chirurgisch behandeld. In de periode1997-1999
werd de zuidelijke stadswal over een lengte van ruim
500 m volledig gereconstrueerd naar de situatie van kort
na 1627
.Stadspoorten.
Kort vóór 1395 werd een nieuwe toegang naar het
noorden gemaakt, de Steendijk, later Tukseweg
genoemd. In dat kader werd ook de Woldbrug gebouwd
en waarschijnlijk ook de Woldpoort als eerste van vier
stadspoorten. De Meyeringepoort (later: Gasthuispoort)
werd voor het eerst vermeld in 1412, de Oosterpoort in
1448 en de Onnapoort zal uit dezelfde periode dateren.
In de Spaanse tijd (1582-1592) werden de hoge
middeleeuwse poorten vervangen door minder
kwetsbare waldoorgangen. De Onnapoort verdween,
maar werd in 1594 weer opgebouwd. Van genoemde
poorten, die alle in de 19e eeuw afgebroken werden, zijn
geen gedetailleerde afbeeldingen bekend, een ets van
de Woldpoort uitgezonderd.
Aangelegd in 1627 aan de noordwestzijde van de stad.
Genoemd naar de daar wonende juffrouw Maria de
Gyselaer, weduwe van de in 1645 overleden François
van Westerbeek. Het bolwerk werd in 1829 afgegraven
en in 1921 ingericht voor de bouw van de toen nieuwe
School B.
- Winkelen
- Eten & Drinken
- Cultuur
- Historie
- Ontstaan Steenwijk
- Stadsrechten & Markten & Vlag & Stempels
- Tachtigjarige oorlog & Beleg 1580-1581
- Vestingwerken & Wallen & Grachten
- Naderende & Oorlog 1940-1945 & Hen niet vergeten
- Monumenten
- Verdwenen erfgoed
- Historische voorwerpen
- Dialect Steenwieks
- Oude ambachten
- Stenwijker gewoonten
- Hildo Krop
- Vehalen en gebeurtenissen
- ESKAF aardewerk
- Fanfarekorps Tot Steun in de Strijd
- Burgemeesters
- Historische bekende personen
- Historie
- index
- uitagenda rabo theater de meenthe
- uitagenda alles
- expositie in de stad
- expositiegalerie steenwijk
- exposties stadsmuseum steenwijk
- expositie hildo krop museum
- expositie beeldschoon
- evenementen
- Elfduizend Markt en Koopzondag
- fancy fair
- genieten om de hoek
- Dialect Diners Proef de streek ontdek de taal
- De Nedersaksische Streektaal
- gospelkoor grace glory
- dubbel concert koren
- zeekorenfestival
- vechtsportgala
- bluesfestival
- disco night
- Blijf mobiel beurs
- Popkoorfestival
- Tapas2000
- avondvierdaagse 2025
- monkey fun run
- kopje cultuur
- steenwiekertoornrun
- dicky woodstock popfestival
- winter holland venetietocht
- koningsdag
- voor
- fashion weekend
- voorjaarskermis
- zendermarkt koopzondag
- aanmelden nieuwsbrief
- Auto, motor en rijwielen branche
- actief in en rond stad
- algemene begraafplaats meppelerweg
- bars
- bakkerij bart steenwijk
- Bezettingsjaren 1940-1945 steenwijk
- brasserie zus en zo
- blogs
- boterwaag
- bed and breakfast
- bed breakfast
- b b de oude smidse
- b b stadssingel
- b b villasteenwyck
- b b slapen in de kerk
- camping b b de meppelerweg
- Burgemeesters 1659-2024
- burgmeester goeman borgesiusbank steenwijk
- busvervoer
- bereikbaarheid binnen stad
- begraafplaats de nieuwe landen kallenkote
- cultuur
- Consumentenelektronicabranche
- campings
- camping de wielewaal
- campings omgeving steenwijk
- damesmode
- dineren
- deel ebike
- denk aan het voorjaar
- Dialect Steenwieks
- doen
- doopsgezinde vermaning pastorie
- doopsgezinde vermaning kerk steenwijk
- Doe-het-zelf, tuin en dierenbranche
- Dienstverlening
- eten drinken
- ESKAF aardewerk
- Educatie en vrije tijd
- Fanfarekorps Tot Steun in de Strijd
- fietsroutes
- Fietsen via fietsknooppunten Steenwijkerland
- fiet
- fietsverhuur
- gebied steenwijkerdiep
- gasfabriek steenwijk
- gereformeerde kerk steenwijk
- giethoorn
- Hotel Bellevue
- hele ge
- Hotel De Kroon
- Oude Ambachtsschool
- Oude welkooppand
- School A
- School c
- groenteveiling
- grote of sint clemenskerk steenwijk
- gouden engel
- herenkleding
- Historische voorwerpen
- hotel de gouden engel steenwijk
- hotels
- hildo krop
- historie
- historische monumenten
- horeca
- Historische bekende personen
- Huishoudelijke artikelen
- inspiratie
- joodse begraafplaats eesveenseweg
- joodse synagoge
- koffiebars
- kunstobjecten
- Kleding, mode en textielbranche
- klein of onze lieve vrouwenkerk steenwijk
- lunch perron 3
- lijst namen uit verzet steenwijk
- lijst oorlogslachtoffers uit steenwijk
- lunchen
- mtbroutes
- museum
- nieuws uit de stad
- naar een voorstelling
- ns station
- Naderende & Oorlog 1940-1945
- naderende tweede wereldoorlog in steenwijk
- nationaal park weerribben-wieden
- ontstaan steenwijk
- ontstaan tweede wereldoorlog
- ontdekken
- overnachten
- openbaar vervoer
- Mini Camping Onder de Heerenbrug
- vakantie park de eikenhof
- overnachting zoeken
- jachthavens
- camperplaatsen
- parkeren
- Persoonlijke verzorging
- paardenstallen koetshuis steenwijk
- pand scheer en foppen
- partk rams woerthe
- plan je bezoek
- pizzeria
- rams woerthe
- restaurant bovemeester
- restaurant de heren van de rechter
- restaurant de olde smidse
- restaurant suri resto steenwijk
- parkcafe de theekoepel
- restaurant woody steenwijk
- restaurant de opschepper steenwijk
- restaurant rhodos steenwijk
- restobar t veerhuys
- restaurantpand 1875 steenwijk
- restaurant argetino tango steenwijk
- r k sint clemenskerk steenwijk
- r.k. begraaplaats meppelerweg
- rondje steenwijk
- roeivereniging diep
- stadsrechten & markten & vlag & stemwpel
- steenwijks maggezien
- stadsplattegrond
- swindermanspoortje
- Steenwijker gewoonten
- shoppingsroutes
- Tachtigjarige oorlog & Beleg Steenwijk 1580-1581
- station
- terras
- theater de meenthe
- vestingwerken wallen grachten
- Voedings- en genotmiddelenbranche
- video
- vaarverbinding naar steenwijk
- vaarverbinding beukers steenwijk
- vaarvervinding ossenzijl steenwijk
- vaarverbinding steenwijkerdiep
- Verhalen & Gebeurtenissen
- Verdwenen erfgoed
- Verdwenen ambachten
- voormalig raadhuis markt
- Verdwenen gebouwen
- villa zonnehoek
- vrijzinnige hervormde kerk steenwijk
- wandelroutes
- winteruitjes
- Wonen en inrichting
- weekmarkt
- werkverschaffing gebouw steenwijk
- winkelen
- zwarte engel
- villa
- Villa-e
- Pagina-w
- Wonen en inrichting-a
- bak
- ABOUT US
- SERVICES
- CONTACT